APHRODİSİAS'DAN BİR MEZAR ŞİİRİ: BİR ANNENİN SAVAŞTA ÖLEN OĞLUNA YAKTIĞI AĞIT
2006 yılında Aphrodisias (Geyre) yakınlarında, bir mermer blok üzerine yazılmış olan ve İ.S. 2. yüzyıl sonlarına tarihlenen Grekçe bir mezar şiiri bulundu. Helenis adındaki bir annenin, Philadelphos adındaki oğlu için yazdığı bu şiirin çevirisi şöyledir:
Bu mezarı, Philadelphos, sen ölünce acılarla yaptırdım
Ben, annen Helenis, üzerine bu sözleri yazdırdım
Nasıl öldün, nerelerde, kimin peşinde; bilmiyorum
Şimdi ben yitip giden oğlumun ruhunu arıyorum
Bu yüzden, oğlum, tek dileğim Hades’e gitmek
Ben talihsiz, seninle orada sonsuza dek dinlenmek.
Anne Helenis’in oğluna sorduğu «nasıl öldün, nerelerde, kimin peşinde?» şeklindeki sorularından anlıyoruz ki, Philadelphos adındaki genç bir nedenle evinden ayrılmış ve bir zaman sonra annesine onun ölüm haberi ulaşmıştı. Bunun üzerine anne Helenis, oğlu Philadelphos için sembolik bir mezar (kenotaphion) yaptırmış ve üzerine bu şiiri yazdırmıştı.
Şiirde annenin oğluna 'kimin peşinde giderken öldüğünü' sorarken kullandığı "akolouthos" sözcüğü genelde "komutanını izleyen bir askeri" ifade ettiğinden, Philadelphos’un Roma ordusuna hizmet eden bir (paralı?) asker olduğunu söylemek mümkündür. Bu doğru ise, Philadelphos Anadolu’nun doğusundaki bir yerlerde ölmüş olmalıydı. Zaten şiirin yazıldığı 2. yüzyıl sonları, Romalıların bugünkü İran’ın kuzeydoğusundaki Parth (Parthia) İmparatorluğu ile iki asırdan uzun süren savaşların en yoğun dönemiydi. Bu yüzden, Roma devrinden günümüze ulaşan yazıt, sikke, kabartma vs. gibi birçok eserde bu savaşların izlerini görmek mümkündür. Örneğin, yine Aphrodisias’da bulunan bir başka yazıtta, Parthlara karşı Doğu Roma imparatorluğunun sınırlarını korumak üzere kurulan ve Tigris (Dicle) kıyısında konuşlanan bir lejyondan (Legio I Parthica) emekli olan Aphrodisiaslı bir askerden (veteranus) söz edilmektedir. Ayrıca, Aphrodias’daki Agora Kapısı’nın kalıntıları arasında Parth Savaşları’nı sembolize eden bazı mitolojik kabartmalar da yer almaktadır.
Oğlunun nasıl ve nerede öldüğünü bilmeyen Helenis, hiç değilse onun ruhuna ulaşmak için onu ölüler dünyasında (Hades) aramayı ve bu amaçla intihar etmeyi düşünmekteydi. Çünkü ölenle hiç değilse öteki dünyada birlikte olma isteği mezar şiirlerinde sıklıkla görülen bir teselli unsuruydu.
KISA KAYNAKÇA:
R. Lattimore, Themes in Greek and Latin Epitaphs, 1942.
A. Petroviç, “Sepulchral Epigram for Philadelphos (A Fallen Soldier ?)”, Mnemosyne 63 (2010), 616-624.
A. Chaniotis, Aphrodisias V: The Aphrodisias Regional Survey (eds. Ch. Ratte - P.D. De Staebler), 2012, 347-8 ve 360-2, no. 15.