NİKOMEDİA’DAKİ BİR DEPREMDE İKİ ÖĞRENCİSİNE SARILARAK ÖLEN BİR ÖĞRETMEN (İ.S. 120-130)
 
İ.S. 120 ile 128 yılları arasındaki bir tarihte, Nikomedia (İzmit), Kyzikos (Erdek) ve Nikaia (İznik) kentlerinin bulunduğu yöreyi yerle bir eden büyük bir deprem (seismos) felaketi meydana gelmişti. Sanki, Sibyl adı verilen rahibeler tarafından yazılmış olduğu düşünülen ve İ.Ö. 3. yüzyıl ile İ.S. 4. yüzyıllar arasına tarihlenen ünlü kehanet metinleri Oracula Sibyllina'da verilen, bölgede büyük bir deprem felaketi olacağına ilişkin kehanet doğru çıkmıştı!

Bu deprem hakkındaki sınırlı bir bilgiyi bazı Roma ve Bizans dönemi tarihçilerinin eserlerinde bulmak mümkündür. Örneğin, ünlü tarihçi Eusebius’un (İ.S. 3-4. yüzyıl) eserini 4. yüzyılda Latinceye çeviren Eusebios Sophronios Hieronymos (ya da St. Jerome) şu bilgiyi verir:
«Nikomedia’yı yerle bir eden ve Nikaia’nın birçok bölgesine de zarar veren bir deprem oldu. Hadrianus, bu kentlerin yeniden ayağa kaldırılması için devlet bütçesinden cömertçe para gönderdi» (Hieronymos, Chronikon, 198e).
Öte yandan, İ.S. 5-6. yüzyılın kronik yazarlarından (vakanüvis) Malalas’a göre bu depremin nedeni Tanrı’nın insanlara olan öfkesiydi:
 «Pek Kutsal İmparator Hadrianus’un saltanatı sırasında, Hellespontos Eyaleti’nin merkezi olan  Kyzikos, bir 10 Kasım gecesi, Tanrı’nın öfkesinden kaynaklanan bir deprem felaketine uğradı. İmparator (Hadrianus), kente cömertçe bağışlar yaptı ve onu ayağa kaldırdı.  Ayrıca vatandaşlara para ve rütbe de dağıttı» (Malalas, Chronographia, 279).
Adı bilinmeyen biri tarafından İ.S. 630 yılı civarında yazılmış olan diğer bir kronikte ise bu depremin tarihi hakkında daha somut bilgi verilmektedir. Eğer bu bilgi doğru ise, sözünü ettiğimiz deprem İ.S. 128 yılında meydana gelmişti:
«Torquatus ile Libo’nun Roma’da consul olarak görev yaptıkları yılda Bithynia’daki Nikomedia ile Aoria (?) kentlerinin büyük bir kısmı yerle bir oldu» (Chronicon Pascale, 254, 475).
Depremden sonra İmparator Hadrianus’un Nikomedia’ya yaptığı cömert yardımlar sayesinde kent yeniden ayağa kaldırıldı. Ama Nikomedia halkı ona olan minnet borcunu unutmadı: Yeniden inşa edilen kentin adına Hadriane (“Hadrianus’un Kenti”) ünvanı eklendi. Öte yandan Roma’da da, Hadrianus’un Bithynia kentlerine yaptığı bu yardımları simgeleyen bir sikke basıldı ve üzerine “Nikomedia’yı restore eden imparator” (Restitutor Nicomediae) ifadesi yazıldı.
Nikomedia’daki bu büyük depremin kanıtlarından biri de, İzmit’te bulunarak Louvre Müzesi’e götürülen ve Hadrianus dönemine tarihlenen bir mezar taşıdır. Üzerinde bir kartal kabartması, Grekçe bir yazıt ve ayakta duran üç insan figürü bulunan bu taş, Thrason adlı biri tarafından, depremde ölen iki çocuğu ve onların öğretmeni için dikilmişti. Taşın üzerindeki kabartmada ortada tasvir edilen eğitmen (paidagogos), ellerini iki yanındaki öğrencilerinin omuzlarına koymuş, onları koruyan bir tavırda gösterilmektedir. Hiç kuşku yok ki İ.S. 120-128 yılları arasında meydana gelen büyük depremden söz eden bu yazıtın çevirisi şöyledir:
«Diogenes oğlu Thrason bu taşı, oğulları olan 5 yaşındaki Deksiphanes ile 4 yaşındaki Thrason ve onları eğiten 25 yaşındaki Hermes için diktirdi. Hermes, depremin yıkıntıları arasında bile öğrencilerini bu şekilde kucaklamıştı».
Yazıtın son cümlesinden anlıyoruz ki, eğitmen Hermes ile onun iki küçük öğrencisinin yıkıntılar altındaki cesetleri aynı noktada, birbirine sarılmış bir durumda bulunmuştu. Bu nedenle baba Thrason, hem çocuklarının ve hem de ölürken bile onları kucaklayan öğretmenlerinin anısını yaşatmak için bu mezar taşını diktirmişti.
                                                                                    H. Malay          
 
KISA KAYNAKÇA:
Tituli Asiae Minoris (TAM) IV, 1 (1978), no. 134.   
L. Robert, Documents d’Asie Mineure, 1987, 91-104 (= BCH 102, 395-408).
E. Guidoboni, Catalogue of Ancient Eathquakes in the Mediterranean Area up to the 10th Century, 1994, 233-234, no. 112.
T. Bekker-Nielsen, Urban Life and Local Politics in Roman Bithynia. The Small World of Dion Chrysostomos, 2008.
S. Şahin, “Antik Kaynaklar Işığında Tarihte Bithynia Depremleri”, Akron 7. Eskiçağ Yazıları 5, 2013, 1-16.