İ.S. 2. YÜZYILDA EPHESOS’TA DÜZENLENEN HEKİMLER ARASI YARIŞMALAR
 
Eski Yunanlılarda Mouseion, ilham perilerinin, yani Mousaların bulundukları, ya da onların temsil ettikleri bilim ve sanat etkinliklerinin yoğun olarak yapıldığı yerlere verilen isimdi. Günümüzün müzelerinin isim babaları olan Mouseion’ların en ünlüsü Mısır’daki Aleksandreia’da [İskenderiye] olup, Platon’un Akademia’sında, Aristoteles’in Lykeion’unda ve Smyrna, Ephesos gibi bazı büyük merkezlerde birer Mouseion bulunmaktaydı. Bunlar, ozanların ve hekimlerin de aralarında bulunduğu her alandan entellektüel kişilerin buluşma yerleriydi.
Ekonomik durumun ve kültürel etkinliklerin üst düzeylerde olduğu İ.S. 2. yüzyılda Ephesos ile Smyrna gibi büyük kültür merkezleri, görkemli tapınakların yapımı ile spor, müzik, edebiyat yarışmalarını finanse etme konularında pahalı bir rekabete girişmişlerdi. Yazıtlar ve bazı antik yazarlar bize, gerek Smyrna ve gerekse Ephesos’daki entellektüel yaşam hakkında önemli ipuçları vermektedir. Örneğin, İ.S. 1-2. yüzyıllarda yaşayan Soranus ve Rufus gibi ünlü hekimlerin yetiştiği bir tıp merkezi olan Ephesos kentindeki hekimler bir derneğin çatısı altında örgütlenmişlerdi. Bir yazıtta görülen «Mouseion’daki Eğitmenler (paideutai)» ifadesi belki bu dernekte hekimlere tıp dersleri veren hocaların da varlığına işaret etmektedir. Bu dernek synedrion adı verilen toplantıları zamanın entellektüellerinin buluşma yeri olan Mouseion’da yapıyordu. Onlar Roma yönetimi ile de iyi ilişkiler kurmuş ve önemli bir ekonomik güç kazanmışlardı. Bir yazıta göre Ephesos’daki hekimler derneği, Pergamonlu ünlü hekim Galenus’un da sözünü ettiği T. Statilius Kriton adındaki başhekimi (arkhiatros) onurlandırırken, hem hekimlerin atası olarak kabul ettikleri Asklepios’a ve hem de Roma imparatorlarına kurbanlar sunmuşlardı. Ayrıca bu dernek, ölen üyelerinin mezarlarının bakımından ve hırsızlara karşı korunmasından da sorumluydu.
Ephesos’da kopyalanan ama şimdi tümü kayıp olan bir grup Grekçe yazıttan anlıyoruz ki, Ephesos’ta kutlanan ve 2 gün süren Büyük Asklepios Festivalleri (Megala Asklepieia) sırasında hekimler arasında syntagma (teori, ilaç tarifi), kheirourgia (cerrahi madahale, sargı), problema (teşhis, sorun çözme) ve organon (tıbbî araç-gereç geliştirme ve kullanma becerisi) konularında yarışmalar düzenlenmekteydi. Bu yarışmalarda birincilik kazanan hekimlerin adları bazı yapıların mermer blokları üzerine yazdırılarak teşhir ediliyordu. Bunlardan üstte, solda bir çizimi görülen Grekçe yazıt İ.S. 138-161 yılları arasına tarihlenmekte olup, şu ifadeleri içermektedir:
«Tiberius Claudius Demostratos Caelianus’un kentin hem eyalet ve hem de Asklepios rahibi olduğu, … (filancanın) hekimler derneğinin başkanlığını yaptığı ve 4. Kez başhekim (arkhiatros) olarak seçilen Publius Vedius Rufinus’un Büyük Asklepios şenliklerinin yöneticiliğini yürüttüğü yılda … hekimler arasındaki yarışmaları kazananlar:
SYNTAGMA (TEORİ) DALINDA: Publius Vedius Rufinus,
KHEIROURGIA (CERRAHİ) DALINDA: Başhekim Publius Aelius Menandros,
PROBLEMA (TEŞHİS) DALINDA: Başhekim Publius Aelius Menandros,
ORGANON (ARAÇ-GEREÇ) DALINDA: Başhekim Publius Aelius Menandros.
Hayırlı olsun! Mouseion’da toplanan Ephesoslu hekimlerin … önderimiz (Tanrı) Asklepios … kurbanları büyük bir zevkle … genç Polythallos gymnasion yöneticisi iken … [iki gün süren şenlik sırasında ?] …».
Bu yazıta göre teori alanında birincilik kazanan Publius Vedius Rufinus’un, bir defasında da araç-gereç yarışmasını kazandığını gösteren -üstte, sağda çizimi verilen- bir başka Grekçe yazıt daha bilinmektedir. Öte yandan, yazıtta diğer üç dalın tümünde kazandığı belirtilen başhekim Publius Aelius Menandros’un aynı zamanda Ephesos’ta meclis üyesi de olduğu bilinmektedir. Ayrıca, eldeki diğer bazı yazıtlar bize bu kişinin iki oğlunun da Ephesos’ta hekimlik yaptıklarını ve hekimler arası yarışmalarda bazı birincilikler kazandıklarını göstermektedir.
                                                                                             H. Malay          
KISA KAYNAKÇA:
Die Inschriften von Ephesos I-VIII.2 (1979-1984).
V. Nutton, “The Medical Meeting Place”, Ancient Medicine in its Socio-Cultural Context I (1995), ed. Ph.J. van der Eijk – H.F.J. Hortmanshoff – P.H. Schrijvers, 6-9.
R.S. Ascough – Ph.A. Harland, and J.S. Kloppenborg, Associations in the Greco-Roman World, 2002.