AİGAİ’LI ÜNLÜ BİR KAHİN: POLLES


         Fal (divinatio) ya da kehanet (mantike) Yunan ve Romalılarda günlük yaşamın vazgeçilmez bir parçasıydı. Çünkü onlar için doğadaki her olay tanrılar tarafından gönderilen birer mesajdı ve bunu çözümlemek suretiyle geleceği öğrenmek mümkündü. Bu “tanrısal” mesajları öğrenmenin çok farklı yolları vardı; örneğin, bir kehanet merkezine giderek kahinler aracılığı ile tanrıların fikrini almak, hapşırma, kaşınma, doğum lekesi vb. gibi bazı anatomik olayları, rüyaları, kanatlı hayvanların davranışlarını, kurban edilen hayvanların iç organlarını (ve özellikle karaciğeri), evde ya da sefer sırasında tesadüfen karşılaşılan kişi, davranış, durum veya objeleri, şimşek, yıldırım vs. gibi göksel olayları vs. falcı, büyücü ya da kahinlere inceletmek ve yorumlatmak gibi. Bu durum, her türden olayı yorumlayan ve bu yoldan büyük prestij ve paralar kazanan kahinlerin ortaya çıkmasına neden oldu. Örneğin, Melampous adındaki ünlü kahin (mantis), insan vücudundaki doğum izlerinin  ve çarpıntının hangi anlamlara geldiğini anlatan iki kitap yazmıştı.polles-agora

          Romalılarda devletin görevlendirdiği üç tür kahin bulunmaktaydı: augurlar, kutsal Sibyl (Sibylla) kitaplarından sorumlu olan ve dinsel törenleri düzenleyen rahipler (sacerdos, flamen) ve haruspex (veya auspex)’ler. İlk iki gruptakiler devletin sürekli ve resmî rahipleriydi; ama kurban edilen hayvanların iç organlarını ve özellikle karaciğerlerini inceleyip anlamlar çıkaran haruspex’ler ihtiyaca göre görevlendiriliyorlardı. Ama hem augur’lar ve hem de haruspex’ler kuşların ve göksel olayların anlamları üzerine yorum yapabiliyorlardı.

_______

   

        İzmir ve Manisa’nın kuzeyindeki Aiolis bölgesinde ve Manisa’nın kuzeyindeki Yunt Dağları’nda yer alan Aigai (Köseler) kenti en çok yanıbaşındaki Apollon Khresterios tapınağı, kaliteli dokuma ürünleri ve Pollês adındaki kahin ve araştırmacı biri ile ünlenmişti. Ancak ne yazık ki Polles’in yaşamı hakkında çok şey bilmediğimiz gibi, yazdığı eserler de günümüze ulaşamamıştır. Adı bazı geç devir yazarları tarafından zikredilse de, onun hakkındaki bilgilerimizi İ.S. X. yüzyıl sonlarında kaleme alınan ama kimin tarafından yazıldığı bilinmeyen Suda (veya Suidas) adlı ünlü ansiklopedik esere borçluyuz. Bu ansiklopedide Aigai’lı Pollês’e ayrılmış olan madde şöyledir:

          «Küçük Asya’nın Magnesia ile Smyrna kentleri arasında yer alan Aigai kentinden bir filozof. Şu eserleri yazmıştır:

          - Alâmetler (Semboller), 2 kitap, alfabetik;

          - Kehanetler, 8 kitap;

          - Kuşlardan Elde Edilen Kehanetler, 8 kitap;

          - Aritmetik, 2 kitap;

          - Çareler (Reçeteler), 2 kitap;

          - Homeros’a Göre Kahinlik;

          - Etrüsklerlerde Kahinlik;

          - Tıbbî Semboller; 

          - Ağaçkakan Hakkında;

          - Kutsal Sözler;

          - Evcil Hayvanlar, 1 kitap;

          - Av Hayvanları;

          - Sevgi ve Nefretler, 3 kitap;

          - Yıldırımlar ve Bunların Gözlenmesi  ve diğerleri …».

          Suda'da bunu izleyen ikinci bir 'Pollês' maddesinde de şunlar okunmaktadır: «Bir kahinin adı. İsmin Genetivus (-in) hali 'Polletos' şeklindedir. Bu adam, seyahatler için yazdığı bir kuş falı kitabında, örneğin "elinde falanca şey taşıyan birini görmek şuna delalet eder" şeklinde bazı kehanetlerde bulunmuştur» (Bu maddede anlatılan kişinin de Aigai'lı Pollês olduğundan kuşkumuz yoktur). Öte yandan, Aigai’lı Pollês’in adı yine Suda adlı ansiklopedik eserin Oionistike (Kuşlardan Gelen Alâmetleri Yorumlama) maddesinde de görülmektedir. Bu maddede geleceği okumanın birçok yolları açıklanırken, bu konularda eser yazmış kişilerin -ve bu arada Pollês'in- adları verilmektedir:   

          «Bu sanatı Phrygialılar keşfetmişlerdir. Şu türleri vardır:

          Kuş kahinliği: Belli bir kuş öne, arkaya sağa ya da sola uçarsa bunun bir anlamı vardır. Telegonos bu konuda bir eser yazmıştır.

          Evdeki olayları yorumlama: Örneğin, eve bir gelincik (veya sansar) girdiğinde veya  yere zeytinyağı veya  bal  ve- ya şarap veya su döküldüğünde veya ateşin koru yere düştüğünde veya bir ağaç gıcırdaması duyulduğunda veya bir başka şey olduğunda, bunlar bize gelecek hakkında önceden bilgi verirler. Bu konuda Ksenokrates bir eser yazmıştır.

polles-aigai-meclis

          Yolculuk sırasındaki alametleri yorumlama: Örneğin, yolculuk sırasında belli bir mad-de taşıyan biri ile karşılaşmanın ileride size olacaklar bakımından yorumlanması. Bu konu-yu Pollês yazmıştır.

          El okuma: Örneğin, avuç içindeki çizgilerden “bir bebeğiniz olacak” vs. gibi kehanet çıkarmak. Helenos bu konuyu yazmıştır.

          Göz seğirmeleri, örneğin sağ veya sol gözün seğirmesi, tikler, omuz ya da kalçadaki bir tutulma, sıçrama veya ayak kaşınması veya kulak çınlaması belli anlamlara yorumlanır. Posidonios bu konuda yazmıştır».

          Suda’da, İ.Ö. III. yüzyılda yaşamış olan ünlü falcı Melampous’dan söz edilirken, geleceği bilme konusunda Melampous ile Pollês’in en başarılı kimseler oldukları belirtilmektedir. Gerçekten de, bu iki kişi o kadar büyük bir ün kazanmışlardı ki, cevaplanması zor sorular karşısında «Bunu bilmek için Melampous veya Pollês olmak gerekir» diye bir deyim ortaya çıkmıştı. İ.S. VI. yüzyılda yaşayan Lydialı ünlü astrolog Lydos (veya Lydus) Pollês’in Etrüsklerde Kahinlik ile Yıldırımlar ve Bunların Gözlenmesi konulu eserlerinden geniş ölçüde yararlanmıştı. Pollês’in ne zaman yaşadığına ilişkin herhangi bir ipucu bulunmamaktadır. Ama adı Melampous ile birlikte anılır olduğundan, onun İ.Ö. III. yüzyıl ile Lydos’un yaşadığı İ.S. VI. yüzyıl arasında yaşamış olduğunu düşünmek mümkündür.

H. Malay